Ένα από τα πολλά αιματηρά γεγονότα που έχει βιώσει στο πέρασμα των χρόνων η χώρα είναι και τα λεγόμενα Ευαγγελικά.
Έτσι ονομάστηκαν τα επεισόδια και τα όσα τα προκάλεσαν που έλαβαν χώρα στην Αθήνα στις 7 Νοεμβρίου του 1901 και που είχαν αφορμή την μεταγλώττιση των Ευαγγελίων στην δημοτική. Η μεταγλώττιση είχε γίνει από τον Αλέξανδρο Πάλλη, ήδη από τις 9 Σεπτεμβρίου του ιδίου έτους και τα σχετικά κείμενα είχαν δημοσιευθεί στην εφημερίδα «Ακρόπολις».
Ο Αλέξανδρος Πάλλης ο οποίος ζούσε στο Λονδίνο και η επαγγελματική του απασχόληση ήταν το εμπόριο βάμβακος, ήταν συγχρόνως και συγγραφέας. Ήθελε δε να αποδώσει στην γλώσσα του λαού τα Ευαγγέλια των τεσσάρων Ευαγγελιστών, Μάρκου Ματθαίου, Λουκά και Ιωάννη. Ο Πάλλης περάτωσε τις μεταφράσεις και για την ακρίβεια την μεταφορά στην δημοτική των Ευαγγελίων και το έργο με την ονομασία «Η νέα Διαθήκη κατά το Βατικανό Χειρόγραφο» τυπώθηκε στην Αλεξάνδρεια. Μάλιστα τις δαπάνες της εκτύπωσης της είχε αναλάβει η Βασίλισσα Όλγα!
Αυτό ήταν μία ιδιαιτέρως παράτολμη κίνηση δεδομένου από τις αρχές του 1700 η Εκκλησία με αποφάσεις Πατριαρχών αλλά και Συνοδικές απειλούσε με αφορισμούς ακόμη και την κατοχή ή και την ανάγνωση των Ευαγγελίων στην καθομιλουμένη αλλά και με ανάθεμα όποιον θα επιχειρούσε μετάφραση σε ακόμη πιο απλή γλώσσα, δηλαδή την δημοτική, δεδομένου ότι η καθομιλουμένη διατηρούσε και στοιχεία της καθαρεύουσας.
Όπως ήταν φυσικό, κάποια στιγμή οι μεταφράσεις έφτασαν και στην πρωτεύουσα. Και πιθανώς να μην είχε συμβεί τίποτε αν ο τότε διευθυντής της εφημερίδας «Ακρόπολις», ο Βλάσης Γαβριηλίδης, ένας εκ των κορυφαίων στα εγχώρια δημοσιογραφικά χρονικά, δεν έκρινε ότι έπρεπε τα Ευαγγέλια να είναι κατανοητά σε κάθε πιστό Έλληνα ορθόδοξο. Οπότε άρχισε να δημοσιεύει σε συνέχειες τα κείμενα των Ευαγγελίων στην απλή γλώσσα του λαού. Λέγεται μάλιστα ότι ο Γαβριηλίδης είχε εξασφαλίσει για τις δημοσιεύσεις αυτές την σύμφωνη γνώμη του τότε Αρχιεπισκόπου Αθηνών Προκόπιου.
Η αλήθεια είναι ότι η δημοσίευση των ευαγγελικών κειμένων στην δημοτική έγινε σε μία εποχή όπου είχε εκδηλωθεί ένας άκρατος εθνικισμός ως συνέπεια της ήττας από τους Τούρκους στο πόλεμο του 1897. Ο εθνικισμός αυτός εκδηλωνόταν, πέραν όλων των άλλων, και με το αποκληθέν κίνημα των γλωσσαμυντόρων που υποστήριζαν την ύπαρξη συνέχειας της ελληνικής γλώσσας με την αρχαία –πράγμα κατά τα άλλα ορθόν. Αυτό βεβαίως είχε συμβάλει στην διαμόρφωση εκείνη την εποχή ενός κλίματος αρχαιολατρίας. Επόμενο ήταν να εκδηλωθεί αντίδραση και μάλιστα εντονότατη από φοιτητές του Πανεπιστημίου αλλά και από καθηγητές.
Οι καθηγητές ήταν που παρότρυναν τους φοιτητές σε αντίδραση. Μάλιστα στις 2 Νοεμβρίου –δηλαδή έξη μέρες πριν από τα επεισόδια της 8ης του μηνός- οι φοιτητές της Ιατρικής Σχολής είχαν αρχικώς αποφασίσει να πάνε μαζικώς στα γραφεία της Ακροπόλεως προκειμένου να εμποδίσουν τις δημοσιεύσεις. Τελικώς ε πρυτάνευσε η σκέψη να συνενωθούν με φοιτητές άλλων σχολών ώστε να είναι ογκωδέστερο το κίνημα διαμαρτυρίας.
Ήδη όμως είχε συγκεντρωθεί μεγάλος αριθμός φοιτητών οι οποίοι εισέβαλαν απειλητικά στα γραφεία της εφημερίδας φωνάζοντας ότι πρόθεσή τους είτε να πυρπολήσουν τα γραφεία. Έφτασε όμως εγκαίρως ο διευθυντής της Αστυνομίας ο οποίος τους διαβεβαίωσε –χωρίς όμως ανάλογη εξουσιοδότηση από τον διευθυντή της εφημερίδας που απουσίαζε- ότι θα διακόπτονταν οι δημοσιεύσεις. Όμως οι δημοσιεύσεις εξακολούθησαν αλλά διακόπηκαν. Όμως τα πνεύματα εξακολουθούσαν να είναι οξυμένα. Συνεπεία της οξύτητας αυτής ήταν οι συνεχείς φοιτητικές διαδηλώσεις –με την συμμετοχή και πολιτών- με αίτημα τον αφορισμό του Πάλλη και την αποπομπή του Αρχιεπισκόπου.
Μερίδα του Τύπου που ανταγωνιζόταν την Ακρόπολι τάχθηκε υπέρ των φοιτητών ενώ με την αρθρογραφία υποδαύλιζαν τα πάθη διογκώνοντας μάλιστα το κλίμα διαμαρτυρίας στο οποίο πλέον δεν συμμετείχαν μόνο φοιτητές, αλλά και ο κλήρος και βουλευτές ακόμη. Και όπως προαναφέρθηκε υπήρχε ένα κλίμα εθνικισμού το οποίο εξωθούσε κάποιους να θεωρούν ότι οι μεταφράσεις των Ευαγγελίων αποτελούσαν εθνικό κίνδυνο. Είχαν φτάσει σε σημείο ώστε μερικοί να ζητούν ακόμη και την παραίτηση της τότε κυβέρνησης Θεοτόκη.
Στις 7 του μηνός διοργανώθηκε μία μεγάλη συγκέντρωση στους Στύλους του Ολυμπίου Διός που είχε τραγική κατάληξη. Κι αυτό διότι ετοιμάζονταν αν πορευθούν προς την Βουλή, την πύλη της οποία είχαν προσπαθήσει να παραβιάσουν τις προηγούμενες μέρες. Η Χωροφυλακή δεν διαχειρίστηκε καλά την κατάσταση και έχασε τον έλεγχο. Αποτέλεσμα της έλλειψης ψυχραιμίας ήταν να αρχίσουν να πυροβολούν τα όργανα της τάξεως το πλήθος, το οποίο σε κατάσταση αμόκ έβριζε τον Αρχιεπίσκοπο και εκδήλωσε την πρόθεσή του να πορευτεί προς την Αρχιεπισκοπή, Τότε ήταν που άρχισαν και οι πυροβολισμοί.
Όπως ήταν επόμενο υπήρξαν θύματα. Ο απολογισμός ήταν 11 νεκροί και 70 τραυματίες. Ο Αρχιεπιίσκοπος Προκόπιος αναγκάστηκε να παραιτηθεί όπως και η κυβέρνηση Θεοτόκη.
Η εφημερίδα Εμπρός στο φύλλο της με ημερομηνία 8 Νοεμβρίου του 1901 δημοσίευε κύριο άρθρο στο οποίο αναφέρονταν μεταξύ άλλων τα εξής:
«Το μεγαλύτερο σφάλμα εις όλην την υπόθεσιν της μεταφράσεως του Ευαγγελίου ανήκει εις τον Άγιον Μητροπολίτην και την Κυβέρνησιν. Διότι αμφότεροι ηδύναντο να θέσουν τέρμα εις αυτό δι΄ εγκαιροτέρας επεμβάσεως. Αλλά ο Άγιος Μητροπολίτης αφήκε επί δύο μήνας την μετάφρασιν να ερεθίζει και να σκανδαλίζει τον Λαόν. Όταν δε είδε την πυρκαϊάν αναφθείσαν, μας παρουσιάζει δια της Ιεράς Συνόδου μίαν απόφασιν χρονολογουμένην από 17ης Οκτωβρίου. (ΣΣ η εφημερίδα φέρει ημερομηνίαν 8 Νοεμβρίου του 1901)…
…Πάσα οιαδήποτε μετάφρασις αλλοιώνει το κείμενον. Όλαι αι μεταφράσεις αίτινες ετυπώθησαν και κυκλοφορούν πρέπει να κατασχεθούν και να εξαφανισθούν… Το Έθνος οφείλει χάριν εις τους φοιτητάςτου Πανεπιστημίου ότι δια της γενναίας και δραστηρίας αυτών πρωτοβουλίας έσωσαν την Εκκλησίαν και την γλώσσαν από τον μεγαλύτερον των κινδύνων…
Τα «Ευαγγελικά» ήταν τελικώς αυτά που επηρέασαν δέκα χρόνια αργότερα την αναθεώρηση του Συντάγματος. Πράγματι, η Βουλή του 1911 ήταν αναθεωρητική. Στον Καταστατικό Χάρτη της χώρας που αναθεωρήθηκε έγινε προσθήκη στο άρθρο 2 των εξής: «Το κείμενο των Αγίων Γραφών τηρείται αναλλοίωτον. Η εις άλλον γλωσσικόν τύπον απόδοσις τούτου άνευ της προηγουμένης εγκρίσεως και της εν Κωνσταντινουπόλει Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας απαγορεύεται απολύτως».
Στο Σύνταγμα του 1927 η συγκεκριμένη περικοπή μετετράπη σε «άνευ της προηγούμενης εγκρίσεως της Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Ελλαδος και της εν Κωνσταντινουπόλει Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας». Στο Σύνταγμα πάντως του 1975 η σχετική φράση τροποποιήθηκε σε «η εις άλλον γλωσσικόν τύπον επίσημος μετάφρασις».
