Σύντομα και περιεκτικά το γιατί ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ αγαπήθηκε από τους ηγέτες της Δύσης αλλά μισήθηκε στη χώρα του, περιγράφει σε άρθρο του ο Pjotr Sauer στον Guardian.
Μιχαήλ Γκορμπατσόφ: Mια διχαστική φιγούρα που αγαπήθηκε στο εξωτερικό αλλά μισήθηκε στο εσωτερικό
Μέχρι την τελευταία του μέρα, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ζούσε σε μια διπλή πραγματικότητα: Αγαπήθηκε και εξυμνήθηκε στην Ουάσιγκτον, το Παρίσι και το Λονδίνο, αλλά υβρίστηκε από μεγάλο αριθμό Ρώσων που δεν του συγχώρεσαν ποτέ την αναταραχή που προκάλεσαν οι μεταρρυθμίσεις του.
Η πολιτική του για τη "γκλάσνοστ", δηλαδή το άνοιγμα, έδωσε στους Ρώσους προηγουμένως αδιανόητα επίπεδα ελευθερίας, αλλά για πολλούς η διακυβέρνησή του θα μείνει αξέχαστη από τη δραματική πτώση του βιοτικού επιπέδου που ακολούθησε.
Άλλοι, στοιχειωμένοι από τη σοβιετική νοσταλγία, είδαν τον Γκορμπατσόφ ως τον καταστροφέα της αυτοκρατορίας τους και κατηγορούν τις πολιτικές του για την ενθάρρυνση των εθνικιστών που πίεσαν με επιτυχία για ανεξαρτησία στις βαλτικές δημοκρατίες της Εσθονίας, της Λετονίας και της Λιθουανίας και αλλού στο πρώην σοβιετικό μπλοκ.
Σε δημοσκόπηση του 2021, πάνω από το 70% των Ρώσων δήλωσαν ότι η χώρα τους είχε κινηθεί προς μια αρνητική κατεύθυνση κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής του, ενώ προηγουμένως είχε καταταχθεί ως ο πιο αντιδημοφιλής Ρώσος ηγέτης του περασμένου αιώνα, ανέφερε κρατική δημοσκόπηση.
Ο Γκορμπατσόφ δεν ήταν ποτέ τυφλός απέναντι στην κριτική, και ενώ πάντα υπερασπιζόταν τα δημοκρατικά διαπιστευτήρια, συνειδητοποίησε ότι πολλοί στη χώρα αναζητούσαν έναν διαφορετικό τύπο ηγεσίας.
«Ένας τσάρος πρέπει να συμπεριφέρεται σαν τσάρος. Και αυτό δεν ξέρω πώς να το κάνω», είπε κάποτε.
Η σχέση του με τον Βλαντιμίρ Πούτιν παρέμενε πάντα περίπλοκη. Σε ένα δοκίμιο που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Time το 2016, ο Γκορμπατσόφ επιτέθηκε στην απόφαση του Πούτιν να διεκδικήσει μια τρίτη προεδρία, αποκαλώντας τις πολιτικές του «εμπόδιο στην πρόοδο».
Ο Πούτιν με τη σειρά του, αναφέρθηκε ως γνωστόν στο τέλος της Σοβιετικής Ένωσης ως «τη μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή του αιώνα».
Το βράδυ της Τρίτης, ο εκπρόσωπος του Πούτιν, Ντμίτρι Πεσκόφ, δήλωσε ότι ο Ρώσος ηγέτης λυπάται βαθύτατα για τον θάνατο του Γκορμπατσόφ και θα στείλει συλλυπητήριο τηλεγράφημα στην οικογένεια το πρωί.
Τον Γκορμπατσόφ θα θρηνήσουν, ωστόσο, οι όλο και πιο καταπιεσμένοι φιλελεύθεροι κύκλοι της Ρωσίας, πολλοί από τους οποίους έχουν εγκαταλείψει τη χώρα μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία.
«Ο Γκορμπατσόφ είναι ένας μνημειώδης πολιτικός… Ποτέ δεν υπήρξε τέτοια ελευθερία στη Ρωσία όπως στα τέλη της δεκαετίας του '80 και στις αρχές της δεκαετίας του '90. Αυτή είναι η αξία του», έγραψε ο βετεράνος Ρώσος δημοσιογράφος Μιχαήλ Φίσμαν, σε ένα από τα πολλά αφιερώματα που άρχισαν γρήγορα να καταφθάνουν μετά την είδηση του θανάτου του.
«Έχουμε όλοι μείνει ορφανοί. Αλλά δεν το έχουν καταλάβει ακόμη όλοι», δήλωσε ο Alexei Venediktov, φίλος του και πρώην επικεφαλής του ραδιοφωνικού σταθμού Ekho Moskvy, ο οποίος αναγκάστηκε να κλείσει λόγω της κάλυψης του πολέμου στην Ουκρανία.
Ο ίδιος ο Γκορμπατσόφ είχε βοηθήσει στο ξεκίνημα της ανεξάρτητης ρωσικής δημοσιογραφίας, χρησιμοποιώντας μέρος των χρημάτων του Νόμπελ Ειρήνης του 1993 για να βοηθήσει στην ίδρυση της εφημερίδας Novaya Gazeta, μια εφημερίδα που στη συνέχεια έγινε η πιο επαινετή ανεξάρτητη εφημερίδα της χώρας, ρίχνοντας φως σε μερικά από τα πιο σκοτεινά κεφάλαια της Ρωσίας. Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η Novaya Gazeta αναγκάστηκε επίσης να σταματήσει τη λειτουργία της.
Λίγοι γνώριζαν τον Γκορμπατσόφ καλύτερα από τον βιογράφο του, Γουίλιαμ Τάουμπμαν, ο οποίος το 2017 έγραψε ότι το κύριο ζήτημα του Γκορμπατσόφ ήταν ότι η Ρωσία απλώς δεν είχε πραγματική εμπειρία με την ελευθερία που της προσφερόταν.
Ένας από τους τελευταίους που επισκέφθηκε τον Γκορμπατσόφ στο νοσοκομείο στις 30 Ιουνίου ήταν ο φιλελεύθερος οικονομολόγος Ruslan Grinberg.
«Μας έδωσε όλη την ελευθερία - αλλά δεν ξέρουμε τι να την κάνουμε», δήλωσε ο Γκρίνμπεργκ, μετά την επίσκεψή του στον παλιό του φίλο.
