Βγαίνοντας από μια κρίσιμη συνάντηση στο Ισραήλ στις 14 Νοεμβρίου με αντικείμενο την απελευθέρωση των 240 ομήρων που κρατά η Χαμάς στη Γάζα ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου άρπαξε από το μπράτσο τον συντονιστή του Λευκού Οίκου για τη Μέση Ανατολή.
Οι συνομιλίες είχαν σταματήσει και η ένταση ήταν στο αποκορύφωμα. Ο Μπρετ ΜακΓκουρκ γύρισε και είδε τον πρωθυπουργό του Ισραήλ να τον κοιτάζει στα μάτια. «Χρειαζόμαστε αυτή τη συμφωνία», είπε ο Νετανιάχου, σύμφωνα με πηγές που επικαλείται το CNN σε ρεπορτάζ του, όπου παρουσιάζει το παρασκήνιο της συμφωνίας για την κατάπαυση του πυρός.
Νωρίτερα την ίδια μέρα ο Νετανιάχου και ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν σε τηλεφωνική τους συνομιλία είχαν καταλήξει ότι ήταν έτοιμοι να αποδεχθούν το περίγραμμα της συμφωνίας με τη Χαμάς για την απελευθέρωση 50 γυναικόπαιδων. Ένα σημαντικό βήμα είχε ήδη γίνει στις 12 Νοεμβρίου, όταν η Χαμάς υποχώρησε και δέχθηκε να δώσει πληροφορίες για αρκετές δεκάδες ομήρους, όπως η ηλικία, το φύλο και η εθνικότητά τους, που επιβεβαίωναν ότι ανάμεσά τους ήταν και πολλά παιδιά.
Μολονότι το Ισραήλ και οι ΗΠΑ θεωρούσαν ότι υπήρχαν περισσότερα γυναικόπαιδα μεταξύ των ομήρων, οι δύο πλευρές συμφώνησαν ότι έπρεπε να προχωρήσουν στην απελευθέρωση αυτών των 50 με την ελπίδα να παράσχει η συμφωνία κίνητρα στη Χαμάς να αφήσει κι άλλους ελεύθερους στη συνέχεια.
Σιγή ασυρμάτου από τη Χαμάς
Αλλά λίγες ώρες μετά τη συνάντηση του Αμερικανού συντονιστή με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό οι μεσολαβητές του Κατάρ έχασαν την επαφή με τη Χαμάς. Κι όταν τελικά επικοινώνησαν μαζί της, η ισλαμιστική εξτρεμιστική οργάνωση απείλησε να τινάξει στον αέρα τις συνομιλίες απαιτώντας να αποχωρήσουν από τους χώρους γύρω από το νοσοκομείο αλ Σίφα της Γάζας οι δυνάμεις των IDF. Ο ισραηλινός στρατός αρνήθηκε, αλλά άφησε να εννοηθεί ότι θα επιτρέψει να συνεχίσει να λειτουργεί το νοσοκομείο.
Όταν ξανάρχισαν οι διαπραγματεύσεις, ο Μπάιντεν – που μόλις είχε ολοκληρώσει τη συνάντηση κορυφής με τον Κινέζο ομόλογό του, Σι Τζινπίνγκ, τηλεφώνησε και πάλι τον εμίρη του Κατάρ στέλνοντας το μήνυμα ότι η κλεψύδρα αδειάζει. Εκείνος τον διαβεβαίωσε ότι θα κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να ολοκληρωθεί η συμφωνία.
Την επομένη ο ΜακΓκουρκ συναντήθηκε με τον εμίρη στη Ντόχα για να ελέγξουν το τελικό κείμενο της συμφωνίας, που καταλάμβανε έξι σελίδες και περιέγραφε πώς θα απελευθερωθούν γυναικόπαιδα στην πρώτη φάση και τι κίνητρα θα δοθούν στη Χαμάς για να αφήσει κι άλλους ομήρους ελεύθερους αργότερα. Στις συνομιλίες συμμετείχε από τηλεφώνου και ο διευθυντής της CIA, Γουίλιαμ Μπερνς, λέει το CNN.
To πολεμικό υπουργικό συμβούλιο του Ισραήλ ενέκρινε μετά από μικρές τροποποιήσεις την Κυριακή τη συμφωνία και ο εμίρης του Κατάρ παρέδωσε για τελευταία φορά το κείμενο στη Χαμάς σημειώνοντας ότι αυτό είναι το τελικό κείμενο και δεν θα υπάρξει άλλο. Το πρωί της Τρίτης η Χαμάς ενημέρωσε τους διαμεσολαβητές του Κατάρ ότι ενέκρινε τη συμφωνία.
Η απελευθέρωση των δύο Αμερικανίδων ομήρων
Οι προσπάθειες διαπραγμάτευσης για την απελευθέρωση ομήρων είχαν ξεκινήσει λίγα 24ωρα μετά τις επιθέσεις που εξαπέλυσε η Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου στο νότιο Ισραήλ, αλλά τα θεμέλια της συμφωνίας μπήκαν εβδομάδες αργότερα, όταν η κυβέρνηση Μπάιντεν συνειδητοποίησε ότι ήταν αποτελεσματική η μεσολάβηση του Κατάρ.
Στις 23 Οκτωβρίου ο Λευκός Οίκος εξασφάλισε την απελευθέρωση δύο Αμερικανίδων ομήρων από τη Γάζα, της Τζούντιθ Ράναν και της 17χρονης κόρης της, Νάταλι, που είχαν απαχθεί από το κιμπούτς Ναχάλ Οζ, στο οποίο είχαν μεταβεί το Σεπτέμβριο για να γιορτάσουν το εβραϊκό έτος και τα γενέθλια της γιαγιάς της Νάταλι και μητέρας της Τζούντιθ.
Η επιτυχία αυτή έπεισε τους αξιωματούχους ασφαλείας της κυβέρνησης Μπάιντεν ότι ο Λευκός Οίκος είχε εξασφαλίσει έναν δίαυλο επικοινωνίας και διαπραγμάτευσης με τη Χαμάς μέσω του Κατάρ και αποτέλεσε το έναυσμα μιας προσπάθειας που διήρκεσε αρκετές εβδομάδες για την απελευθέρωση μεγαλύτερης ομάδας ομήρων.
Τα θεμέλια της συμφωνίας
Από τη στιγμή που το Ισραήλ συμπεριέλαβε και τον διευθυντή της Μοσάντ στις διαπραγματεύσεις, το ίδιο έκαναν και οι ΗΠΑ βάζοντας στο παιχνίδι τον Μπερνς, ενώ στη Ντόχα ο πρωθυπουργός του Κατάρ, Μοχάμεντ μπιν Αμπντουλραχμάν αλ Θάνι συνομιλούσε απευθείας με τον πολιτικό ηγέτη της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγιε.
Σε αλλεπάλληλες τηλεφωνικές τους επικοινωνίες ο Μπάιντεν τόνιζε στον Νετανιάχου ότι ήταν εφικτή η απελευθέρωση μεγάλου αριθμού ομήρων και στις 24 Οκτωβρίου η Χαμάς φάνηκε να συμφωνεί στις παραμέτρους μιας συμφωνίας για την απελευθέρωση γυναικόπαιδων.
Αλλά το Ισραήλ δεν πείστηκε, αφού δεν είχε αποδείξεις ότι ήταν εν ζωή οι όμηροι, ούτε δέχθηκε τους ισχυρισμούς της Χαμάς ότι δεν μπορούσε να τους ταυτοποιήσει χωρίς κατάπαυση του πυρός κι έτσι στις 27 Οκτωβρίου ξεκίνησε τη χερσαία εισβολή στη Λωρίδα της Γάζας.
Την επόμενη εβδομάδα αξιωματούχοι από ΗΠΑ, Ισραήλ και Κατάρ διαπραγματεύονταν με τη Χαμάς κάθε λεπτομέρειας μιας πιθανής συμφωνίας, από το χρονοδιάγραμμα και τον αριθμό των ομήρων μέχρι τους ασφαλείς διαδρόμους. Ο Μπλίνκεν επέστρεψε στις αρχές Νοεμβρίου στο Ισράηλ για να πιέσει την κυβέρνηση Νετανιάχου να αποδεχθεί «ανθρωπιστικές παύσεις», αλλά παρά την κατ’ αρχήν συμφωνία λίγες ώρες αργότερα το Ισραήλ απέρριψε την ιδέα και χρειάστηκαν επίμονες, πολυήμερες πιέσεις από την αμερικανική πλευρά για να υπαναχωρήσει.
Μεσολαβητές πηγαινοέρχονταν μεταξύ της Ντόχας, του Καϊρου και της Γάζας όσο το Ισραήλ στύλωνε τα πόδια, γιατί δεν ήθελε να στείλει το σήμα ότι συναινεί σε ανθρωπιστικές παύσεις με αντάλλαγμα τους ομήρους, δήλωσε αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ στο CNN.
Συζητήθηκαν πολλές διαφορετικές παραλλαγές μιας συμφωνίας. Ισραηλινοί και Αμερικανοί αξιωματούχοι επέμειναν αρχικά να απελευθερωθούν όλα τα γυναικόπαιδα στην πρώτη φάση, αλλά η Χαμάς μιλούσε μόνον για 50 και αρνείτο να παράσχει στοιχεία για την ταυτοποίησή τους. Μέχρι τη στιγμή που ο Μπερνς συναντήθηκε στη Ντόχα με τον εμίρη του Κατάρ και τον διευθυντή της Μοσάντ, Νταβίντ Μπαρνέα, σημαντικό πρόβλημα αποτελούσε το γεγονός ότι δεν υπήρχαν πληροφορίες για την ταυτότητα των ομήρων. Στις 12 Νοεμβρίου, ο Μπάιντεν ενημέρωσε σε ένα «έντονο τηλεφώνημα» - όπως το περιέγραψε αξιωματούχος της κυβέρνησής του - τον εμίρη του Κατάρ ότι η διαπραγμάτευση δεν θα μπορούσε να προχωρήσει χωρίς αυτές τις πληροφορίες. Λίγο αργότερα η Χαμάς έκανε τελικά πίσω, και φάνηκε να εγγυάται ότι η όποια τελική συμφωνία θα συνεπαγόταν την απελευθέρωση 50 ομήρων γυναικών και παιδιών, όπως και αποφασίστηκε τελικά.
Τα επόμενα βήματα για την απελευθέρωση των υπολοίπων ομήρων
Αν και η συμφωνία που επιτεύχθηκε προβλέπει την απελευθέρωση μόνον 50 γυαικόπαιδων, Αμερικανοί αξιωματούχοι θεωρούν ότι τελικά θα ανοίξει ο δρόμος για να αφεθούν κι άλλοι ελεύθεροι.
Ανώτερος αξιωματούχος της κυβέρνησης Μπάιντεν είπε στο CNN ότι ο Λευκός Οίκος παραμένει «αποφασισμένος να γυρίσουν όλοι οι Αμερικανοί στα σπίτια τους» και άφησε να εννοηθεί ότι η συμφωνία έχει δομηθεί κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να δώσει κίνητρα για την απελευθέρωση όλων. Η συμφωνία για την απελευθέρωση ομήρων της Χαμάς «θα ξεκλειδώσει τη δυνατότητα παροχής περισσότερης ανθρωπιστικής βοήθειας» στη Γάζα, δήλωσε την Τρίτη ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Ματ Μίλερ.
Μετά το ασφαλές πέρασμά τους, οι απελευθερωθέντες όμηροι θα λάβουν ιατρική φροντίδα στο Ισραήλ, δήλωσε στους δημοσιογράφους ο εκπρόσωπος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας Τζον Κίρμπι, υποδεικνύοντας ότι ορισμένοι μπορεί να έχουν πιο μακροπρόθεσμες ιατρικές ανάγκες μετά από έξι εβδομάδες διαβίωσης σε «απεχθείς συνθήκες». Στη συνέχεια θα γίνουν προσπάθειες επαναπατρισμού πολιτών στις χώρες καταγωγής τους και σύνδεσης τους με τις οικογένειές τους.
