Το ακριβές σημείο ταφής του Πλάτωνα εντοπίστηκε, σύμφωνα με έρευνα του Ιταλικού Ιδρύματος Ερευνών, η οποία βασίστηκε σε παπύρους της τοποθεσίας Ερκολάνο, κοντά στη Νάπολη.
Σύμφωνα με την έρευνα, με υπεύθυνο τον Ιταλό παπυρολόγο Γκρατσιάνο Ρανόκια, ο Πλάτωνας ενταφιάστηκε στην Ακαδημία που φέρει το όνομά του στην Αθήνα, σε κήπο πλησίον του Ναού των Μουσών.
Η σημαντική αυτή ανακάλυψη, σύμφωνα με ό,τι έγινε γνωστό, οφείλεται σε νέα ανάγνωση παπύρου του Φιλόδημου του Επικούρειου, ο οποίος περιέχει την ιστορία της Ακαδημίας. Οι πάπυροι «αναγνώστηκαν» από βιονικό μάτι (τεχνητή νοημοσύνη), το οποίο, παρότι απανθρακώθηκαν από την έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ., η οποία κατέστρεψε και την Πομπηία, μπόρεσε να ανακαλύψει τις νέες χρησιμότατες αυτές πληροφορίες. Η όλη έρευνα ξεκίνησε πριν από τρία χρόνια και θα ολοκληρωθεί το 2026.
Το βιονικό μάτι εντόπισε χίλιες νέες λέξεις, σε σύγκριση με την προηγούμενη, η οποία είχε γίνει το 1991, δηλαδή 30% επιπλέον κείμενο. Οι Ιταλοί ερευνητές προσθέτουν ότι από τη νέα αυτή ανάγνωση «προκύπτει πως ο Πλάτωνας πωλήθηκε ως δούλος ήδη το 404 π.Χ., όταν οι Σπαρτιάτες κατέκτησαν την Αίγινα ή, ως εναλλακτική περίπτωση, το 399 π.Χ., αμέσως μετά το θάνατο του Σωκράτη». Μέχρι τώρα, για το συγκεκριμένο συμβάν γινόταν πάντα αναφορά στο 387 π.Χ. και στην περίοδο κατά την οποία ο Πλάτωνας βρισκόταν στις Συρακούσες της Σικελίας.
Τα στοιχεία που γνωρίζουμε
Όπως αναφέρεται στο «Βιβλίο των νεκρών φιλοσόφων», κατά τον Κικέρωνα, ο Πλάτωνας απεβίωσε την ώρα που έγραφε. Όμως, ο Έρμιππος λέει ότι πέθανε σε ένα γαμήλιο φαγοπότι σε ηλικία 81 ετών και ότι ενταφιάστηκε στο χώρο της Ακαδημίας. Ο νεοπλατωνικός της Αναγέννησης Μαρσίλιο Φιτσίνο προσθέτει ότι ο Πλάτωνας πέθανε ανήμερα των γενεθλίων του και σχολιάζει ότι ο αριθμός 81 έχει τεράστια σημασία, καθώς είναι ο τελειότερος, γινόμενο του 9 επί 9 και άθροισμα του 8 συν 1. Όμως, μία διαφορετική εκδοχή αναφέρει ότι ο Πλάτωνας πέθανε μαστιζόμενος από ψείρες. Πάντως, όποιος διαδίδει μια τόσο σιχαμερή ιστορία, «τον θίγει βαθύτατα» αποφαίνεται το 1687 ο εμβριθής Τόμας Στάνλεϊ στην Ιστορία της Φιλοσοφίας.
Οι πάπυροι του Ερκολάνο και ο εντοπισμός του σημείου ταφής του Πλάτωνα
Ο εντοπισμός του σημείου ταφής του Πλάτωνα, στην Ακαδημία της Αθήνας, έγινε χάρη σε βιονική ανάγνωση παπύρων. Πρόκειται συνολικά για πάνω από 1.800 παπύρους, με φιλοσοφικά κείμενα, κυρίως του Φιλοδήμου του Επικούρειου. Στη μεγάλη πλειοψηφία τους φυλάσσονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Νάπολης και δεν εκτίθενται στο κοινό, διότι θεωρούνται ιδιαίτερα «ευαίσθητα» αρχαιολογικά ευρήματα.
Σύμφωνα με την επίσημη καταγραφή, πρόκειται για 1.814 παπύρους και αποσπάσματα, οι 1.756 από τους οποίους ανακαλύφθηκαν το 1855. Χάρη στις προσπάθειες των παπυρολόγων, μέχρι τώρα 340 έχουν αναγνωστεί, 970 θεωρούνται μερικώς κατεστραμμένοι, ενώ περίπου 500 είναι απανθρακωμένα αποσπάσματα.
«Είναι ένα μικρό θαύμα» σχολιάζει ο πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων Κώστας Πασχαλίδης. «Το σημαντικότερο είναι ότι με τη χρήση νέων τεχνολογιών διαβάζονται οι απανθρακωμένοι πάπυροι από τη Βίλα των Παπύρων στο Ερκολάνο. Πρόκειται για μία αρχαία βιβλιοθήκη με απανθρακωμένους -και όχι αποτεφρωμένους- παπύρους τεράστιας σημασίας και ανυπολόγιστου γνωστικού πλούτου» επισημαίνει o Κώστας Πασχαλίδης.
